Кызыл кыргыз тарыхы
Автор: Солтоноев Белек
Год: 2017
Страницы: 491
Язык: Кыргызский
Издательство: Турар
Для возможности заказывать книгу Вам необходимо зарегистрироваться
Описание:
Кыргыз элинин чыгаан тарыхчысы, адабиятчысы Белек Солтоноев колуцуздардаты бул эмгегин 1895-жылы жазып баштап, 1934-жылы аяктаган. взу 1938-жылы репрессияга дуушар болуп атылып кетип, 1955-жылы акталган.
Китепте кыргыздын жаралыш доорунан берки жана 1916-жылдагы кетерулушке чейинки материалдар камтыл- ган. Бул кол жазма кептеген жылдар бою тунгуюкта жатып, жарыкка чыгууга, атугул кенен-кесири сез болууга да тота- литардык бийликтин тушунда тыюу салынып келген. Бирин- чи жолу 1993-жылы «Учкун» мамлекеттик концернивде басы лып чыккан.
Ал эми экинчи басылышы Кыргыз Республикасынын ма- даният, маалымат жана туризм министрлигинин тапшырма- сы боюнча «Турар» басмасынан жарык керду.
Кыргыз тарыхы (1895-жылдан баштап жыйып, 1934-жылы жамдадым) 3
Кыргыздын турмушу 6
Адет, расими 8
Оюну 10
Ордо 10
Дини 12
Табыпчылыгы 13
Согуш жену 13
Эн эски кыргыз 18
Сибирь тарыхында 20
Гундардын соцу эмне болду? 28
Каталоун согушу 28
Кыргыздын зор мамлекети 34
Арабдардын Кыргызияны багынтканы 45
Кыргызияда турктер 47
Кыргызияда карлуктар 51
Кыргызияда караханиддер 56
Кыргыз жеринде кара кытайлар 63
Чынгыз хан заманындагы кыргыз 70
Кыргыз калкынын эл болгону 71
Темир Кыргызияда 78
Темирдин Кыргызияга келгени 810
Мухамбеткайдар заманындагы Ысык-Келдук кыргыз дар 83
Тагай тарыхы 91
Адигине, Тагай кимдин баласы? 94
Он-Сол тарыхы 95
Карыялар кабары 95
Конурат 96
Черик 97
Монолдор 98
Асык 99
Саяк 100
Скивдер кандай эл? 101
Карачоро тукуму 102
Жанкороз (Ордо кыздан туулган бала) 103
Келдике баарын 103
Манап тарыхы 105
Бугу кыргызы эмне учун бугу аталды? 109
Кыргызияда кал мак жапырыгы 110
Кыргыздын Гиссар, Келепке киргени (Азыркы Тажикстандагы Гиссар, Келеп шаарлары) 112
Кыргыз менен катагандын согушу 113
Жацыл мырза 116
Калмак жапырыгы жана кыргыздын Анжиан, Алайга качканы 121
Жети-Суудагы тура турган жерлери теменкулер 124
Калмак женунде кыргыздын кабары 126
Эне-Сай кыргыздары (азыркы хакастар) 129
Бул тарыхты жазган белектин пикири: 134
Терминдер: Уранхайлар адабияты, табышмактар 137
Пословицы — макалдар 138
Загадки — табышмактар 138
Кытай кыргызы 139
Кыргыз Тянь-Шанга - азыркы турган жерине качан келген? 140
Кыргыз качан мусулман болгон? 142
Кыргыз менен калмак арасы 146
Ай тамга солто» качан аталган? 146
Мааке уругу 147
Телек 148
Жоочалыш 148
Акбуура уруусу 148
Асылбаш 149
Солто кыргызынын калмак менен чарпышып турганы 149
Сарбагыш кыргызынын чуйден кабар ала баштаганы 151
Эсенкул феодалдын туулганы 152
Белек менен Маматкулдун бузугу (Бугу, сарбагыштын жоо болмогунун себеби) 153
Калмактан качкан саруу 155
Солто Кошой бийдин Чуйден кабар алганы 155
Кыргыздын калмакка кылган чабуулу 157
Кыргыз Алай, Анжиандан кайта аркадагы ез жерине келип орношкону 159
6з жерлерине орношуу 160
Ошол замандагы кыргыздын колдонгон тамгалары 162
Кыргыздын калмактан жылкы алып айылын чаап турганы 164
Казак менен кыргыздын бузулушунун башы 169
Биринчиде казак тарыхынан анын ким экендигинен маалымат беремин 169
Казак ичиндеги азыркы казак аталган уруктардын (племя) башка улут республикаларда жургену 171
Казактын Волгадан (Эдил) балкаш келунун челкемуне келип мамлекетин курганы 174
Жаныбек хан 1456-жылы 174
Алаш атагы неден болду? 175
Казактын уч жузге айрылуусу 175
Кекжал Барак согушу (Кекжарлы Барак, Кекжалдуу Барак, Санбарак деп даты айтат) 176
Кыргыз, казактын бузулушунун башталганы 176
Абылай хан согушу 1775-76-жылдарда болгон 179
Кокон хандыгы менен кыргыз арасы 188
Кыргызияда эски шаарлар, терткулдер 193
Солто жана сарыбагыш кыргыздарынын ез ара согушу (1819-1820-жылдарда болгон) 197
Кокон хандыгы казакты эзгендиги 202
Озубек 205
Тайлак менен кытай согушу 205
Солто менен таластык багыш кыргызынын согушу 207
Саяк кыргызынан каба уругу Алыбек баатырдын Нарындын боюндагы езбектин куртка коргонун бузганы 208
Ормон заманындагы кыргыз 209
Ормон окуу (Ормон опуза деп да айтат) 214
Абылай хан уулу Кенехандын кыргыз менен согушу 216
(Жылкы жылы) 1846-жылында 216
Солто белекбайлардын казак 224
Шоорук баатырды елтургену 224
1847-жылында Кенехандын кыргызга экинчи чабуулу 226
Бугу Балбай менен казак арасы 236
Ормондун илеге тушквну 237
Бугудан Ормондун влгвну (1854-жылында) 238
Ормондун керээзи 243
Алыбектин влтурулгвну 247
Чон согуш 250
Экинчи согуш. Тврвгелдинин колго тушквну 255
Келдвгу саяк, бугу менен сарбагыштын жарашканы 258
Бугулардын 1856-57-жылдарда барып, турпандыктын он миц мал чаап алганы 265
Бугу Солтонкулдан аз ибарат свз 1856-57-жылдарда 265
Кыргыздын Россияга караганы 266
Орус колонизаторунун кыргызды каратканы 267
Ысык-Квлдвгу бугу, саяк кыргызынын оруска караганы 269
Бугу Боронбайдын оруска вкул кишилер жибергени 271
Зарыпбектин убагында бугу, сарбагыш арасы 274
Сарбагыш тынай уругунун оруска караганы 276
Узун-Агач согушу 278
Солто кыргызынын караганы 280
Солтонун Алма-Атага киши жибергени 283
Умвтаалы Ормон уулунун оруска караганы 284
Феодал Осмон Тайлак уулунун кытайга качканы 289
Манапбайдын басырык 291
Солто Маймылдын влтурулгону 292
Бугу Балбайдын влтурулгвну 293
Адилдин орустан влгвну 299
Россия колонизаторунун парганалык кыргызды каратканы. Тун жак кыргызынан алынган кабар 300
Паргананы каратып, орус оторчуларынын орношкону 303
Жакупбек (бадввлвт-аталык казы) 306
Жакупбектин тарыхы 307
Бай, манаптын кедей начарды ээгени, жер ээлегени 308
Моцолдордун жыйылып эл болгону 310
1894-1916-жылга жете шайлоо тартиби 311
Миц двбвдв эшендин квтврулушу 320
Бал челекчинин баштап тушквну 321
Переселин жана падыша вкмвту 321
1914-жылындагы дуйнв согушунан кыргызга келген оордук 324
1916-жылындагы кыргыз кетерулушу 326
Бугу кыргызынын колонизатордон мизинин кайтканы 327
Ферганалык кыргыздын колонизатордон мизи кайтканы 327
Квтврулуштун долбоору 330
Квтврулуштун башталганы 331
Чуй боюндагы квтврулуш 331
Казак-орустун Квк-Жондо жецилгени 336
Ыбраиымдын мылтык квтврулуш 337
Токмок, Биркулак, Кочкордо болгон квтврулуш 341
Атаке, сарбагыш элинин кытайга качканы 346
Жумгалдагы квтврулуш 351
Со л то догу квтврулуш 352
Нарындагы квтврулуш 354
Ысык-Квлдегу квтврулуш 355
Кыргыздын кытайга качканы 357
Текеске качкан 359
Турпанга качкан 360
Кытайдан элдин кайтканы 365
Адабияты 371
Манас таптиштвв ирээти 371
Манастын кыргыз болмогуна бир чоц далил 386
Манас тууралуу буткул ырчылардын берген характеристикам 388
Кыргыз акындарынын тарыхынан Музооке ырчы (манасчы) 389
Арстанбек 390
Калыгул 392
Калыгулдун кишичилик мээрбанын керсеткену 396
Солтобай ырчы 401
Тыныбек 402
Сагымбай 403
Сагымбайды зары 404
Дыйканбай 408
Акылбек 408
Калмырза 408
Молдо кылыч 409
Ысак Шайбек уулу 409
Саякбай манасчы 409
Расым, адети 410
Кыргызда жыл эсеби 410
Ай эсеби 411
Жыл 413
Кыргыздын билген жылдыздары 416
Кыргыздын ыйык деп елтурбвгену 417
Кыргыздын туркумге белунгену (Сословия) 417
Кул, куц тарыхы 427
Буркут, туйгун, куш, шумкар, ылачын, кулук ат 428
Жана тайган таптоо 428
Кыргызда аш беруу 440
(Таштанбектин ашынан башталып 1917-жылга чейин) 440
Кыргыздын кудалашуу жана эзелден берки аял жвнундегу расими 454
Румкан К а з а л 456
Даанышман тарыхчы 484
